Şifa Alçıcıoğlu
sifa_alcicioglu@yahoo.com
Unutulan Sözcükler
Devrik cümleleri, geniş zaman kipleri, küçültme ek(cik)leriyle kendine özgü bir tatta konuşulan “Kıbrıslı Türk Ağzı” (1) bu küçük adanın kuzey coğrafyasında yaşayan insanların kullandığı dildir. Yüzyıllardır birçok medeniyete ev sahipliği yapan Kıbrıs halkı konuşulan dil bakımından da birçok etkiye uğramıştır. Kıbrıslı Türklerin konuştuğu dil Türkçe olmasına rağmen, içerisinde Venediklilerden gelen Latin kökenli, Lüzinyanlardan geçen Fransızca kökenli sözcükler yanında yıllarca birlikte yaşadığı Kıbrıslı Elenlerden ötürü ‘Rumca’ İngiliz Sömürge Yönetimi İdaresi’nde yaşandığı için İngilizce ve Osmanlı etkisiyle Eski Türkçe sözcüklerin de bulunduğu, farklı kültürlerle harmanlanmış zengin bir dildir.
Kıbrıslı Türk Ağzı’nın Bazı Özellikleri
Kıbrıs’ın bölgelerinde konuşulan dil kendi içinde çeşitli farklılıklar barındırmaktadır. Örneğin, bana sözcüğünü; bağa, baa, ban(g)a, ba gibi şekillerde ya da kendi sözcüğünü; gendi, geni, gee, geni şeklinde duyabiliriz. O yüzden Kıbrıs’ta konuşulanın aslında bir ağızlar topluluğu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu ağızın en belirgin özelliklerden birisi “k” harfi yerine “g” kullanılmasıdır. Bazı kelimelerde “p” yerine “b” de sıklıkla kullanılmaktadır. Örneğin, patates “badadez” diye telaffuz edilmektedir. Özellikle Mesarya’daki köylerde sona “ng” vurgusu yapılırken (gideceng), isimler ilk heceye vurgu yapılarak söylenir. ( A-med, La-le) Ada genelinde “yahu, be, olan” gibi hitap sözcükleri kaba ve bir o kadar içten bir şekilde isimlerden önce ya da sonra söylenerek kullanılır. Örneğin, “Be Ali, naparsınız olan, yahu Hüseyin”. Ayrıca bazı köylerde Kıbrıslı Elenlerden dolayı “ra, re, bre” gibi hitaplar da isimlerden önce söylenerek kullanılır. İsimlerin sonuna gelen abla, hanım gibi sözcükler ismin son hecesiyle birleşerek kullanılır. Ayşe Abla, Ayşaba şeklinde, Hatice Hanım, Haticanım şeklinde söylenir. Soru ekleri kullanılmadan vurgu yapılarak sorular sorulur. Mesela, “Hastasın?” diye sorulduğunda sın hecesine vurgu yapılır “hasta mı oldun?” demektir. Küçültme ekleri küçültme anlamının dışında gündelik dile yerleşmiştir. Örneğin, “Oracıktaki gızcık bizim köylüdür.” Ama bağlacı “ma” şeklinde ve genellikle cümlenin başında kullanılır. “Değil” kelimesi onaylama sözcüğü olarak dilimize yerleşmiştir. Örneğin, “Bize geleceksiniz değil?”
Dilin Asimilasyonu
Dil, yaşayan bir olgudur. Çevresel faktörler dilin şekillenmesinde ya da erozyona uğramasında büyük bir etkendir. Ülkemizde kullanılan dil, Türkiye kanallarının izlenmesi, nüfus yapısının değişmesi ve bilinçli bir şekilde planlanan kültür asimilasyonu gibi nedenlerle kaybolmaya yüz tutmuştur. Bugün nenelerimizin kullandığı dille aramızdaki fark açılmakta ve kullanılan kelime ve deyimlerin yerini başka kelimeler almaktadır. Ya da o sözcükler kullanılmadığı için yok olmaktadır. Dili yaşatmak onu kullanmakla mümkün olur. Kıbrıslı Türklere uygulanan asimilasyon politikalarında en fazla zarar görenlerden biri de dilin kendisidir. Yıllar içinde bunun örneklerini şu şekillerde yaşadık; köy isimlerine “Rumca” olduğu gerekçesiyle başka isimler verildi hatta Türkçe olanlar bile içerisindeki kelimelerden dolayı (Kurumanastır-Çukurova) değiştirildi. Lakaplar, asırlık aile isimleri devlet kararıyla değiştirildi. Dönemin BRT müdürü İsmet Kotak, artık Kıbrıslı Türk ağzıyla konuşulmasının yasaklandığını uydurma ve abartılı bir Türkçe olarak tanımladığını verdiği bir röportajda dile getirdi. Dilimize ve kültürümüze sahip çıkmalı, unutulan ve unutulmaya yüz tutmuş bu sözcükleri yeni nesillere aktarmalıyız. Yoksa “zerdaliden düdügdür işimiz”…
Bunların kaçını Bilirsiniz?
Gavro Ispano Gurdis Sakgulli Peşgir Gabira Penna Uruba Gancelli Beytambal Angoni Bas Mısmıl Zip lossarga Aşevi Alina Mişaro Saggo Pünez Fago Hanay Haçana Beş? Guduru Zeflemek Managül
Kaynak:
(1) Kıbrıslı Türk Ağzı kavramı, Kıbrıslı Türklerin konuştuğu Türkçe’yi tanımlamak amacıyla kullanılmıştır.
(2) Kaynakça: Asimilasyon Üçlemesi belgeseli’nde yer alan “Dibelik Asimilasyon” filminden yararlanılmıştır.
Recent Comments