BEYAZ PERDE VE ZAMANDA YOLCULUK – Kemal Vural

Ülke gündemlerinden birazcık uzaklaşıp farklı bir yazı okumak isteyenlere, Argasdi’nin zaman dosyasından, zamanda yolculuk yaptıran bir yazı…

zaman-yolculugu (1)

 

Zamanda yolculuk,  gerek sinemada gerekse edebiyatta çokça ele alınan bir konu. Peki, zaman nedir? Zaman, olmuş veya olmakta olan bir olaya ait ölçülmüş veya ölçülebilen dönem veya çağ olarak tanımlanabilir. Bilim insanları zamanın geçmişten günümüze ve geleceğe doğru giden sonsuz bir sürekliliğe sahip olduğu görüşünde. Zamanda yolculuk uzun yıllardan beridir insanlığın üzerine kafa yorduğu bir konu. Bunun nedenleri olarak pişmanlıklar (geçmişe yolculuk) ve bilinmeyeni keşfetme merakı (geleceğe yolculuk) gösterilebilir. Zamanda yolculuk mümkün mü? Peki geleceği bilmek ve/veya geçmişi değiştirmeye çalışmak ne gibi sonuçlar doğurabilir?

Bir araç yardımıyla zamanda yolculuk ve “zaman makinesi” kavramı edebiyatta ilk olarak H. G. Wells’in kaleme aldığı “The Time Machine” (Zaman Makinesi) romanında ele alınır. Roman, aynı isimle beyaz perdeye de uyarlanmıştır. Film, sevdiği kadının öldürülmesine engel olabilmek için zaman makinesi icat eden bir mucidin, geçmişe gidip sevdiği kadını her kurtarışında başka bir nedenden ölmesini izlemek zorunda kalmasını ve bunun üzerine geleceğe gidip geçmişin değiştirilip değiştirilemeyeceğini öğrenmeye çalışmasını konu alıyor. Film, zaman paradoksuna güzel bir örnek. Zaman makinesinin icadının sebebi kadının ölmesi olduğundan, kadını kurtarması durumunda bir zaman paradoksu ortaya çıkmaktadır. Ve bunun ortadan giderilmesi için kadının mutlaka ölmesi gerekmektedir. Filmde ayrıca zaman yolculuğu kullanılarak, şu anki tüketime dayalı kapitalist yaşam tarzımızı değiştirmememiz sonucunda insanlığın karşılaşabileceği çevresel ve toplumsal felaketler de anlatılıyor.

Zamanda yolculukla ilgili bir diğer film ise “12 Maymun”. Film, ölümcül bir virüsün insanlığın neredeyse tamamını yok ettiği ve sağ kalanların yer altında yaşamaya mecbur bırakıldığı bir kıyamet sonrası senaryosunu işliyor. Ölümcül virüse çare bulunabilmesi umuduyla, virüsün saf halini bulması için zamanda geriye doğru yollanan kişi sürekli anlam veremediği rüyalar görmektedir. Yolculuğu sırasında aslında yanlış iz üzerinde olduklarının farkına varır ve gelişen olaylar sonucunda görevini tamamlayamadan kendi çocukluğu önünde öldürülür. Film geçmişin, dolayısı ile de geleceğin asla değiştirilemeyeceği kaderci bir yaklaşım sergiliyor ve bu bakımdan zamanda yolculukta karşımıza çıkabileceği varsayılan ve zaman paradoksunun bir örneği olan kısır döngü olayına güzel bir örnek. Kısır döngüler, ne zaman başladıkları ve bitecekleri belli olmayan ve zamanda yolculuk sonucu oluşacağı varsayılan olaylardır. Filmde hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı ve geçmiş tarihe ait bilgilerin yanlış aktarılabileceği veya yorumlanabileceğine dair örnekler verilerek, edindiğimiz bilgilerin doğruluğuna veya yanlışlığına sorgulamadan körü körüne bağlanmamamız gerektiği mesajı da veriliyor.

Bir başka zaman yolculuğuyla ilgili film ise Terminator serisidir. Film makineleşmeye ve teknolojiye aşırı bağımlılığın kötü sonuçlarını uç bir örnekle ele alıyor. Yapay zekâya sahip makinelerin insanları köleleştirmesi ve bu duruma direniş gösteren insanların hikâyesi anlatılıyor. İnsanların zafer kazanacağını gören makinelerin, geçmişe insan görünümlü bir robot gönderip direnişin liderini daha doğmadan öldürmeyi planlamaları üzerine bunu engellemek için direnişin lideri tarafından geçmişe bir insan yollanır. Bu yolculuklara ilk başta geleceği ve lideri korumak için çıkılsa da serinin ilerleyen bölümlerinde makinelerin yükselişini durdurup yeni bir gelecek yaratmak için savaş vermeye başlanır. Serinin bazı bölümlerinde insanların kaderlerine teslim olmak yerine özgürlüklerine kavuşmak için örgütlü mücadeleye vurgu yapılsa da, bireysel çaba daha fazla ön plana çıkıyor.

Günümüzde, zamanda yolculuk teorik olarak mümkün olsa da, pratikte bildiğimiz kadarıyla şu an için mümkün değil. Olsaydı bile yukarıda bahsettiğim filmlerde olduğu gibi istenmeyen sonuçlar doğurma ihtimali olduğu düşünülüyor. Gelecek, bugün yapacağımız seçimlerle şekilleneceğinden kesin bir gelecekten bahsetmek yerine olası birden fazla gelecekten söz etmemiz gerekir. Tabii başka bir açıdan bakarsak, olası geleceklerden birine yolculuk etmek veya biri hakkında bilgi edinmek o geleceğin kesinleşmesi anlamına da gelebilir. Kötü sonucu olan geleceği engellemeye çalışarak aslında var olmasına katkı koyabilir veya tam tersi bizim için iyi sonuçlanacak bir olayın, hiçbir şey yapmayarak gerçekleşmemesine de neden olabiliriz. Aynı şey geçmişe yolculuk için de söz konusu olabilir. Pişmanlıklarımızı veya başımızdan geçen kötü bir olayın gerçekleşmesini engellemek, ileride başımıza gelebilecek olaylara karşı hazırlıksız olmamıza ve böylece daha büyük felaketler yaşamamıza neden olacaktır.

Yaşanmış olan, yaşanmış olandır. Şu an için değiştirmek gibi bir imkânımız ve lüksümüz yok. Yapabileceğimiz, geleceği şekillendirmek için geçmişten dersler çıkarıp “şimdi”de mücadele etmektir. Unutmayalım ki, aslında hepimizin bir zaman makinesi vardır. Geçmişe götüren anılarımız ve geleceğe taşıyan hayallerimiz.

Kemal Vural